Το Σχέδιο της Κυβέρνησης για τη φοίτηση των μαθητών με αναπηρία στις δομές γενικής και ειδικής εκπαίδευσης

Σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση τέθηκε από τον υπουργό  Επικρατείας, Άκη  Σκέρτσο  το Σχέδιο της Κυβέρνησης για την Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2024-2030, η οποία θα διαρκέσει έως και τις  19/5/2024 και ώρα 21.00.

• Πατήστε εδώ για να συνδεθείτε με τη δημόσια διαβούλευση

Για τη παιδεία ο Σχέδιο έχει πέντε κεφάλαια:

1. Συμπερίληψη στην εκπαίδευση
2. Υλοποίηση προγραμμάτων πρώιμης παρέμβασης
3. Ενίσχυση συμπερίληψης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση
4. Διασφάλιση συμπερίληψης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
5. Εξασφάλιση συμπερίληψης στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και Διά Βίου Μάθηση

Το σχέδιο αναφέρεται ότι:

• Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μία εκθετική αύξηση του αριθμού των μαθητών με αναπηρία που φοιτούν σε δομές της γενικής εκπαίδευσης. 
• Βάσει στοιχείων του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού o αριθμός των εν λόγω μαθητών από 68.000 το σχολικό έτος 2014-2015 ανήλθε σε 110.000 το έτος 2022-2023 και εξακολουθεί να διαγράφει αυξητική πορεία, παρά το γεγονός ότι -όπως υποδείχθηκε από την Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες στις Τελικές Παρατηρήσεις της προς τη χώρα- εξακολουθούν να υφίστανται ακόμη σημαντικοί φραγμοί για τα άτομα με αναπηρία σε όλες τις εκφάνσεις της σχολικής ζωής. 
• Δυνατότητες σημαντικών βελτιώσεων υπάρχουν, επίσης, ως προς τη φοίτηση των μαθητών με αναπηρία σε δομές της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, στις οποίες επίσης παρατηρείται μία αύξηση του μαθητικού πληθυσμού, αν και μικρότερου μεγέθους.
• Βάσει στοιχείων του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού o αριθμός των μαθητών με αναπηρία που φοιτούσαν σε σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης κατά το σχολικό έτος 2016-2017 ανερχόταν στους 10.500 μαθητές, ενώ το έτος 2022-2023 ανήλθε στους 12.800 μαθητές.
• Παρ’ όλο που η χώρα μας σημειώνει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες πρόωρης εγκατάλειψης από την εκπαίδευση, με ποσοστό 8% των ατόμων με αναπηρία να μην ολοκληρώνουν την υποχρεωτική εκπαίδευση, έναντι του Ευρωπαϊκού μέσου όρου 22%, το ποσοστό αυτό παραμένει υπερπολλαπλάσιο της ιδιαιτέρως χαμηλής σχολικής διαρροής στον πληθυσμό χωρίς αναπηρία της χώρας.10 Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στο υψηλό ποσοστό νέων (ηλικίας 16-29) με αναπηρία οι οποίοι βρίσκονται εκτός εργασίας, εκπαίδευσης και κατάρτισης (Neither in Employment nor in Education and Training, NEET), το οποίο ξεπερνάει το 46%, ενώ ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος αγγίζει το 30%. Το αντίστοιχο ποσοστό για νέους χωρίς αναπηρία στην Ελλάδα προσεγγίζει το 22%.11

Πρώιμης παρέμβαση

Για την υλοποίηση προγραμμάτων πρώιμης παρέμβασης η Εθνική Στρατηγική προβλέπει ότι έως το 2030 πρέπει να έχουν υλοποιηθεί οι ακόλουθες δράσεις:

• Θεσμοθέτηση και υλοποίηση προγράμματος έγκαιρης/πρώιμης παρέμβασης για παιδιά με αναπηρία, ηλικίας από 0-6 ετών, βασιζόμενη στο οικογενειοκεντρικό μοντέλο, με την έκδοση voucher για την παροχή εξειδικευμένων θεραπειών με συνεργατική και ολιστική υποστήριξη από διεπιστημονικές ομάδες, με στόχο την υποστήριξη και συμμετοχή της οικογένειας σε όλες τις πτυχές της φροντίδας και ανάπτυξης του παιδιού.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026 .

• Ανάπτυξη και εφαρμογή σχεδίου για την έγκαιρη εκπαιδευτική παρέμβαση για παιδιά με αναπηρία ή και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες προσχολικής και σχολικής ηλικίας.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026 .

Ενίσχυση συμπερίληψης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Προς τον Στόχο αυτό, η Εθνική Στρατηγική προβλέπει ότι έως το 2030 πρέπει να έχουν υλοποιηθεί οι ακόλουθες δράσεις:

• Δημιουργία και υλοποίηση νέου θεσμικού πλαισίου για την ενταξιακή και συμπεριληπτική εκπαίδευση στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με αξιοποίηση βέλτιστων πρακτικών από την Ευρώπη και τον κόσμο, με αλλαγή του μοντέλου κατανομής πρόσθετων πόρων υποστήριξης προς τη σχολική μονάδα και αναβάθμιση των υποστηρικτικών δομών, στη βάση αποτίμησής τους, με στόχο την περαιτέρω και πλήρη συμπερίληψη μαθητών με αναπηρία σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026 .

• Δημιουργία και επέκταση του θεσμού των συμπεριληπτικών σχολικών κοινοτήτων με εκπροσώπους από σχολικές μονάδες, τα Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης καθώς και τους Συμβούλους Ειδικής Αγωγής και Ενταξιακής Εκπαίδευσης με στόχο τη διάχυση καλών πρακτικών και την ενδυνάμωση της συμπερίληψης στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026 .

• Θεσμοθέτηση και υλοποίηση διασύνδεσης σχολικών μονάδων ειδικής εκπαίδευσης με σχολικές μονάδες γενικής εκπαίδευσης για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων συνεκπαίδευσης και προγραμμάτων μετάβασης

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο την ολοκλήρωση πιλοτικής εφαρμογής προγραμμάτων διασύνδεσης και συνεκπαίδευσης έως τον Ιούνιο 2026.

• Ενίσχυση της ανάπτυξης ενός σχολείου για όλους, με τη βελτίωση της προσβασιμότητας, την παροχή εύλογων προσαρμογών, την προσαρμογή των προγραμμάτων σπουδών στις ανάγκες των μαθητών με αναπηρία και την εφαρμογή του μοντέλου της διαφοροποιημένης διδασκαλίας για όλους.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο την ολοκλήρωση πιλοτικής εφαρμογής προγραμμάτων και επιμόρφωσης διαφοροποιημένης διδασκαλίας έως τον Ιούνιο 2026.

• Ενίσχυση των γνώσεων και δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών και των στελεχών εκπαίδευσης πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στον τομέα της «εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς», με επέκταση προγραμμάτων επιμόρφωσης και ενσωμάτωση περαιτέρω σχετικών θεματικών στα προαπαιτούμενα για τη λήψη παιδαγωγικής επάρκειας.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό και την υλοποίηση τουλάχιστον 3 δράσεων επιμόρφωσης έως τον Δεκέμβριο 2025.

• Συνέχεια υλοποίησης της συνεκτικής στρατηγικής για τη συμπεριληπτική εκπαίδευση, με έμφαση τόσο στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα όσο και στην ποιοτική και εκ βάθρων αναβάθμιση σχολικών μονάδων ειδικής εκπαίδευσης, με στόχο την περαιτέρω ισότιμη συμμετοχή μαθητών με αναπηρία εντός σχολείων γενικής εκπαίδευσης.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο την αποτίμηση της υλοποίησης της στρατηγικής για την συμπεριληπτική εκπαίδευση έως τον Δεκέμβριο 2025.

• Ενίσχυση παροχής εξειδικευμένων ψηφιακών εργαλείων για μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο την παροχή πρώτου κύκλου ψηφιακών εργαλείων και νέα αξιολόγηση αναγκών έως τον Ιούνιο 2026.

• Βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών από τα Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕΔΑΣΥ), με στόχο τη μείωση του χρόνου αναμονής αξιολόγησης ούτως ώστε αυτή να μην ξεπερνά τους τρεις μήνες από την ημερομηνία υποβολής αίτησης.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026.

• Διασφάλιση άμεσης πρόσβασης στην εκπαίδευση για όλα τα παιδιά με αναπηρία που είναι πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες με αναπηρία και για τα παιδιά Ρομά με αναπηρία.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: διαρκής δράση έως Δεκέμβριο 2030.

• Θεσμοθέτηση και υλοποίηση προγραμμάτων συμβουλευτικής υποστήριξης γονέων και κηδεμόνων μαθητών με αναπηρία.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026.

• Δημιουργία εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στοχευμένων προς γονείς και κηδεμόνες για την αξία και τα οφέλη της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό και την υλοποίηση τουλάχιστον 3 δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης έως τον Δεκέμβριο 2025.

• Σχεδιασμός και οργάνωση επιμορφωτικών προγραμμάτων και δράσεων για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, με στόχο την επαφή́ και γνωριμία μαθητών με τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και την ανάπτυξη του σεβασμού́ για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες, με έμφαση στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό και την υλοποίηση τουλάχιστον 3 δράσεων έως τον Δεκέμβριο 2025.

Διασφάλιση συμπερίληψης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

Στον παρόντα στόχο εντάσσονται δράσεις για την ενίσχυση της πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση που αφορούν α) τη βελτίωση του υφιστάμενου σχετικού θεσμικού πλαισίου και ανάπτυξη προδιαγραφών, κατευθυντήριων οδηγιών και λοιπών εργαλείων, β) την άρση χρόνιων παθογενειών ή/και ελλείψεων, γ) στοχευμένων παρεμβάσεων για τη βελτίωση της συμμετοχής των φοιτητών με αναπηρία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και δ) σχετικές δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης, επιμόρφωσης και κατάρτισης.

Προς τον Στόχο αυτό, η Εθνική Στρατηγική προβλέπει ότι έως το 2030 πρέπει να έχουν υλοποιηθεί οι ακόλουθες δράσεις:

• Πλήρης εφαρμογή των υφιστάμενων διατάξεων για την προώθηση της ισότιμης πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στην ανώτατη εκπαίδευση, τη συγκρότηση και αποτελεσματική λειτουργία Μονάδων και Επιτροπών Ισότιμης Πρόσβασης σε κάθε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα και εκπόνηση Στρατηγικού Σχεδίου Ισότιμης Πρόσβασης με ανάπτυξη εργαλείων για την υποστήριξή της.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026 .

• Διασφάλιση της καθολικής προσβασιμότητας των πανεπιστημίων με προώθηση του καθολικού σχεδιασμού, της λήψης ειδικών μέτρων και της εξατομικευμένης στήριξης, πέραν αυτών για την προσβασιμότητα των υποδομών, όπως προσβάσιμα και προσαρμοσμένα υλικά, συμπεριληπτικά προγράμματα σπουδών, συμπεριληπτικές τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας για φοιτητές με αναπηρία, καθώς και για την ψηφιακή εκπαίδευση.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο τη σχεδιασμό και πιλοτική εφαρμογή συμπεριληπτικών προγραμμάτων σπουδών έως τον Δεκέμβριο 2025.

• Ενίσχυση της πρακτικής άσκησης φοιτητών και διασφάλιση ισότιμης συμμετοχής και ψηφιακής προσβασιμότητας φοιτητών με αναπηρία στις κεντρικές ηλεκτρονικές υπηρεσίες πρακτικής άσκησης.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026.

Εξασφάλιση συμπερίληψης στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και Διά Βίου Μάθηση
Επιστροφή στα περιεχόμενα

Στον παρόντα στόχο εντάσσονται δράσεις για την ενίσχυση της συμπερίληψης των ατόμων με αναπηρία στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και τη Διά Βίου Μάθηση που αφορούν α) τη βελτίωση του υφιστάμενου σχετικού θεσμικού πλαισίου και ανάπτυξη προδιαγραφών, κατευθυντήριων οδηγιών και λοιπών εργαλείων, β) την άρση χρόνιων παθογενειών, γ) στοχευμένες παρεμβάσεις για τη βελτίωση της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία και δ) σχετικές δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης, επιμόρφωσης και κατάρτισης.

Προς τον Στόχο αυτό, η Εθνική Στρατηγική προβλέπει ότι έως το 2030 πρέπει να έχουν υλοποιηθεί οι ακόλουθες δράσεις:

• Ενίσχυση της συμπερίληψης στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση με στόχο τη διασφάλιση της προσβασιμότητας, πέραν των εκπαιδευτικών εγκαταστάσεων, των διαδικασιών και του εκπαιδευτικού υλικού, την προώθηση του καθολικού σχεδιασμού, την παροχή πιστοποίησης στους καταρτιζόμενους με αναπηρία επί ίσοις όροις, τη λήψη ειδικών μέτρων και την εξατομικευμένη στήριξη, όπως προσβάσιμα και προσαρμοσμένα υλικά, συμπεριληπτικά προγράμματα σπουδών που να συνάδουν με τις δεξιότητες ατόμων με αναπηρία και τις ανάγκες της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας, καθώς και συμπεριληπτικές τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό και πιλοτική εφαρμογή συμπεριληπτικών προγραμμάτων σπουδών έως τον Ιούνιο 2026.

• Ενίσχυση των δομών Διά Βίου Μάθησης, με στόχο την αύξηση συμμετοχής ατόμων με αναπηρία σε αυτές, με διασφάλιση της προσβασιμότητάς τους, πέραν των κτιριακών υποδομών, με προώθηση του καθολικού σχεδιασμού και τη λήψη ειδικών μέτρων και την εξατομικευμένη στήριξη, όπως προσβάσιμα και προσαρμοσμένα υλικά, συμπεριληπτικά προγράμματα σπουδών, συμπεριληπτικές τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας για φοιτητές με αναπηρία, καθώς και την ψηφιακή εκπαίδευση.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό και πιλοτική εφαρμογή συμπεριληπτικών προγραμμάτων σπουδών έως τον Ιούνιο 2026.

• Παροχή αυξημένης μοριοδότησης υποψηφίων καταρτιζόμενων ατόμων με αναπηρία ή συγγενών αυτών.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2026

• Παροχή αυξημένων κινήτρων για την υλοποίηση προγραμμάτων μαθητείας ως εργαλείου κοινωνικής συμπερίληψης και στήριξης σε μαθητές με αναπηρία.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό του πλαισίου αυξημένων κινήτρων έως τον Ιούνιο 2026.

• Ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ υπηρεσιών επαγγελματικής ανάπτυξης και σταδιοδρομίας δομών Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και φορέων ατόμων με αναπηρία, καθώς και με υφιστάμενες και νέες, σύγχρονες υπηρεσίες καθοδήγησης στις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης (Σύμβουλος Καθοδήγησης, Job Coach).

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό και την υλοποίηση τουλάχιστον 3 δράσεων συνεργασίας έως τον Δεκέμβριο 2025.

• Εντατικοποίηση προγραμμάτων επιμόρφωσης εκπαιδευτικών σε προγράμματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με διάθεση επαρκούς χρηματοδότησης.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2030 με πρώτο ορόσημο το σχεδιασμό και την υλοποίηση τουλάχιστον 3 δράσεων συνεργασίας έως τον Δεκέμβριο 2025.

• Ενίσχυση της εκπροσώπησης ατόμων με αναπηρία στη διακυβέρνηση του περιφερειακού σκέλους του Εθνικού Συστήματος Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: έως Δεκέμβριο 2024.

• Υλοποίηση ειδικού προγράμματος ψηφιακής κατάρτισης ατόμων με αναπηρία με έμφαση στη γνωριμία, εξοικείωση και εκπαίδευση στις νέες τεχνολογίες, την ψηφιακή επικοινωνία και τις δεξιότητες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω 80 «Κόμβων Ψηφιακής Ενδυνάμωσης» οι οποίοι θα στελεχωθούν με το απαραίτητο προσωπικό και εξοπλισμό

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης: Δεκέμβριο 2026.